Аннотация: В данной статье проанализировано значение и формирование естественной коммуникации в “ Flip” уроках в обучение английского языка.
Ключевые слова: коммуникация, mooc, moodle, blog, учебник.
Pedagogika fanlari
УДК 372.881
Raxmatova Mehriniso Musinovna
Ingliz tili va adabiyoti kafedrasi o`qituvchisi
Buxoro Davlat Universiteti
Рахматова Мехринисо Мусиновна
Преподаватель кафедры английского языка и литературы
Бухарский Государственный Университет
Rakhmatova M. M.
Teacher at the department of English language and literature
Bukhara State University
INGLIZ TILLINI O`RGATISHDA “AYLANMA” DARSLARNING AHAMIYATI
ЗНАЧЕНИЕ “FLIP” УРОКОВ В ОБУЧЕНИИ АНГЛИЙСКОМУ ЯЗЫКУ
SIGNIFICANCE OF FLIPPED LEARNING IN ENGLISH LANGUAGE TEACHING
Annotasiya: Ushbu maqolada ingliz tilini o`rgatish jarayonida aylanma kommunikativ yondashuvdan foydalanish va tabiiy kommunikatsiyani shakllantirish tadqiq qilingan.
Kalit so`zlar: muloqot, mooc, moodle, blog darslik.
Аннотация: В данной статье проанализировано значение и формирование естественной коммуникации в “Flip” уроках в обучение английского языка.
Ключевые слова: коммуникация, mooc, moodle, blog, учебник.
Summary: The significance of “Flip” learning in teaching English language and in the formation of natural communication in EFL classrooms.
Key words: communication, mooc, moodle, blogging, textbook.
O`zbekiston chet tillarni o`qitish tizimida O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2012 yil 10-dekabrdagi 1875- sonly Qarori “Chet tillarini o`rganish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to`g`risida” [4.], e`lon qilinganligi munosabati bilan chet tillarni o`qitish tizimida olib borilayotgan qator ahamiyatli yangiliklar va o`zgarishlar biz mutaxasislarga ulkan ishonch va mas`uliyatni yuklamoqda.
Jamiyatimizda turli yoshdagi insonlar orasida “Qanday qilsa ingliz tilida muloqot qilishni tez va samarali o`rganish mumkin?” va til o`rganishda yosh ahamiyati qanday?”, “Ta`lim muassasalarida til o`rganish samaraliroqmi yoki tili o`rganilayotgan mamlakatdami?” kabi savollar tez-tez uchrayotgan bo`lsa chet tillarni o`rgatuvchi mutaxasislar orasida “45-80 daqiqadan qanday samarali foydalanish mumkin? Birta sifxonada har xil til ko`nikmalariga ega talabalarni qanday unumli qamray olish mumkin? Talabalar erishayotgan natijalarni qanday ishonchli baholash mumkin kabi savollardan tashqari Talaba bo`sh vaqtini qanday ijtimoiy saytlarda unumli yoki unumsiz foydalanmoqda? Bu ijtimoiylashuvda til o`rganuvchining roli qanday? Bugun o`z bilim malakamni qanchalik ko`rsata oldim emas balki talabaning bilim olishida qanchalik ko`maklasha oldim?” kabi savollar hamda til o`rganish uchun sinf xonasida ko`proq muloqot uchun vaqtning muammoliligi va talabaning sinfdan tashqari vaqtini nazorat qilish oson emasligi biz mutaxassuslarni izlanishga, usul va uslubimizni charxlashga undamoqda.
Ingliz tili o`rganilayotgan sinfxonalarda paydo bo`layotgan xuddi shunday savollar va yuzaga kelayotgan qiyinchiliklar ta`sirida til o`rgatishning zamonaviy kommunikativ metodlarini tahlil qilib, dunyo tajribasiga tayanib, hamda O`zbekiston respublikasining ta`lim to`g`risidagi qonuni, O`zbekiston respublikasi Prezidentining qarorlari, davlat ta`lim standarti, pedagogikaga oid tamoyillar va tushunchalarni o`rganib chet tillarni o`rgatishda mening tajribamda samarali natija bergan pedagogik konsepsiyani taqdim qilmoqchiman.
Mazkur konsepsiya negizida ingliz tilini o`rganuvchilarning chet tillarida erkin muloqotga kira olishi, samarali natijaga erishib kerakli kommunikativ va lingvistik kompetensiyalarni shakllantirishni osonlashtirish, shu bilan birga 80 minutlik darsdan unumli va ingliz tilida kommunikatsiyaga urg`u berib foydalanish uchun ahamiyatli bo`lgan “Aylanma” kommunikativ yondashuv g`oyalari taklif etiladi.
“Aylanma” deb nomlangan bunday kommunikativ yondashuv o`ziga xos uslubga ega bo`lib, bunday yondashuvda an`anaviy til o`rgatishda ommaviy ravishda qo`llaniladigan talabaning sinfxonadagi vazifasi sinfdan tashqariga, uyga berilgan topshiriqlar esa sinfxonasiga ko`chadi va shu sababli bu yondashuv “aylanma” deb nom oldi.
Bu yondashuv quyidagi pedagogic jarayonlarni qo`llab quvvatlaydi:
Ilg`or pedagogic texnologiyaning bosh tamoyili –o`qitish emas o`qishga o`rgatish;
Ta`lim bu–bilim, ko`nikma va malakani hosil qilish faoliyati
Pedagog –yetaklovchi va boshqaruvchidir.
Kommunikativlik –jamoaga qo`shilib keta olish, muloqotga kirishish.
Uyga vazifa –bilim va ko`nikmalarni shakllantirish va mustahkamlash.
Quyida keltirilgan jadvalda an`anaviy kommunikativ metod va aylanma kommunikativ metod qiyoslangan:
Yuqorida ko`rsatilgan Aylanma kommunikativ yondashuv sinfxonadagi to`g`ridan to`g`ri instruksialar orqali bir guruh bo`lib o`rganishdan individual o`rganishga almashadi. Talaba tayyorlanishi kerak bo`lgan yangi mavzuga doir nazariyani sinfdan tashqarida o`ziga mos metod orqali: video yoki prezentasiyani tomosha qilib yoki bajarib, yozib yoki o`qib, so`rab yoki taqdimot qilib o`rganadi va sinfxonaga yangi mavzuga doir nazariy bilimlari bilan kirib kelib, sinfxonada bu bilimni amaliyot bilan mustahkamlaydi. Bunday yondashuv orqali sinfxonasidagi til o`rganish muhitini o`z-o`zidan dinamik, interaktiv va munozarali o`rganish muhitiga aylantirish mumkin. O`qituvchi roli esa o`raganilgan tushuncha va konseptlarning amalda va muloqotda qo`llanishini nazorat qilish, hamda talaba erishgan natijalarni baholashdan iboratdir .
Bu taklif qilinayotgan konsepsiya an`anaviy til o`rganish yondashuvida seminar mashg`ulotlarning tartibiga qisman o`xshab ketadi chunki nazariy bilimlar ma`ruza darslarida olinib seminar mashg`ulotlarida mustahkamlanadi. Aylanma kommunikativ yondashuvda ma`ruzalar uyda, sinfdan tashqarida o`rganilib, sinfxonasida muhokama qilinadi. Bundan ko`rinib turibdiki ma`ruzalar kommunikatsion interaktiv tarzda o`tadi.
Bunday yondashuvdan turli o`qituvchilar turlicha foydalanib kelayotgan bo`lishi mumkin lekin biz bu konsepsiya orqali bu yondashuvning to`g`ri olib borishini ta`riflab va asoslab bermoqchimiz.
Aylanma kommunikativ metod 4 asosiy tartibga bo`ysunadi:
1.Muhit: O`qituvchi tomonidan o`rganish muhitining turli xilligini ta`minlash. Birinchi tartibda muhit tanlanadi deganda til o`rganuvchilar uchun turli o`rganish muhiti va joylar taklif etiladi:
-darsliklar muhiti; virtual muhit; masofaviy o`rganish muhiti; ilmiy muhit
Talaba berilgan topshiriq muhitiga ko`ra yangi mavzu mazmunini qachon, qayerda o`rganishni o`zi belgilaydi. Ya`ni quyidagi joylar tanlanishi mumkin:
O`quv darsliklar va maqolalar, moodle; mooc; virtual 3d raqamli formatlar; webinar va ijtimoiy tarmoqdagi guruhlar.
O`qituvchi roli:
-Muhit joyi va vaqt ramkalarini tashkillashtirish: google drive, mooc, moodle va bloglarda talabalar kommunikatsiyasini va bajiralayotgan ishni nazorat qilish. Bunday dasturiy ta`minotlarda albatta har bir talaba ro`yxatga olinadi va berilgan topshirig`larni bajarishi kerak bo`ladi. O`qituvchi bu jarayonni nazorat qilib turadi.
2. Bilim olish muhiti tanlov va individual yondashuvni hosil qilish: Talabaning o`z qobiliyati va ko`nikmalariga mos o`rganish variantni tanlashi va sinfdan tashqarida o`zi xohlagan tartibda o`rganishi nazarda tutiladi. Ya`ni an`anaviy yondashuvda o`qituvchi bosh rolda va o`qituvchi asosiy axborot manbasi hisoblansa , aylanma yondashuvda axborot turli manbalardan olinadi sinfxonasida bahs munozaralar, tanqidiy fikrlash, kognitiv jarayonning faollashuvi natijasida sinfdan tashqarida olingan axborot bilimga aylanadi va ko`nikmani hosil qiladi.
O`qituvchi roli:
-O`qituvchi endi kuchli pedagog va axborotni tanlab uning to`g`riligini tasdiqlovchi ekspert vazifasini o`ta olishi kerak.
-o`qituvchi asosiy axborot beruvchi emas, balki u topshiriqlar birin ketinligini ta`minlovchi osondan murakkab tomon yetaklab boruvchi va tafakkur charxlovchi instructor ekspert vazifasini o`taydi.
3.Mazmun: O`rganiladigan bilim yoki dars mazmuni va kompetensiyani shakllantirish. Bu jarayon bilim oluvchilarning konseptual tushunchasini yoki darsning asosiy mazmunini tushunishini va keyingi darslarning uzviy bog`liqligini ta`minlaydi. Har bir mazmunga mos topshiriqda “talaba nimani bilib oldi?” emas balki “talabaning o`zi nimani bajara oldi?” yoki dars maqsadiga mos kompetensiyaga ega bo`ldimi? degan savol qo`yiladi. Talaba nimani va qanday o`rganishni o`zi individual tanlar ekan virtual nazorat o`qituvchi qo`lida bo`ladi. Ya`ni moodle sistemasidan foydalanilganligi, mooc orqali masofaviy kurslarni o`taganligi , blogdagi savollarga o`z munosabatini bildirib turganligi, google drive orqali o`qituvchi bergan topshiriqlar bajarilayotganligi nazorati joriy baholashni osonlashtiradi. Sinfxonada esa talaba uchun ko`proq muloqot qilishga vaqt tejaladi bahs munozaralarda mazmun doirasida tanqidiy fikrlashi o`sadi va bilim hamda malakani hodil qiladi. Bundan tashqari dars mazmuni turli manbalardan olinganligi sinfxonada bilim olish jarayonini sermazmunlik bilan boyitadi.
Oqituvchi roli:
-o`rganilishi kerak bo`lgan tushuncha ,konsept va terminlar o`qituvchi tomonidan prioritet sifatida belgilanadi.
-kerakli video va audio yozuvlar, ppt prezentatsiyalar o`qituvchi tomonidan shakllantiriladi va tanlanadi
-dars mazmunini mustaqil ravishda o`rganish qulayliklari va etaplari talabalar uchun ishlab chiqiladi
-o`rganilayotgan mazmun talabaning ota-onalari uchun ham shaffoffligi ta`minlanadi
4.Baholash: O`qituvchi nazorati, qo`llab quvvatlash va baholash.
Malakali pedagog roli shu o`rinda juda muhimdir. An`anaviy kommunikativ yondashuvda o`qituvchining o`zi axborot manbasi bo`lganligi sabali, oz bilganlarini talabalarga etqazadi. Aylanma kommunikativ yondashuvda esa talabalar o`z o`rganganlarini o`qituvchi va auditoriya bilan baham ko`rishadi. Bunday paytlarda ba`zan o`qituvchi ham talabadan o`rganish holati kuzatiladi. Shunday holatlarin yaxshiroq qamrab olish uchun va to`g`ri baholash uchun ham o`qituvchidan malaka, bilim va keng dunyo qarash talab qilinadi.
O`qituvchi roli:
-Virtual nazorat ishlari har doim olib boriladi.
-sinfxonadagi bahs munozaralarda talabaning kommunikativ va lingvistik, pragmatic kompetensiyalarni egallab borishi kuzatib borilib, talaba qo`llab quvvatlanadi va baholanadi
- individual, kichik guruhlarda va juft bo`lib ishlayotgan talabalar uchun o`qituvchi kerakli paytda hozir bo`lib ular ishining mahsuliga o`z bahosini beradi va to`g`ri yo`naltiradi.
-boshqa mutaxasis o`qituvchilarbilan hamkorlikni mustahkamlab borib, o`z malakasi v atajribasini uzviy ravishda yaxshilab boorish masu`liyaini zimmasiga oladi.
Xulosa.
Aylanma kommunikativ yondashuvda ma`ruza uyda o`rganilib, tahlillar o`qituvchi va auditoriya bilan birga sinfxonada bajariladi. Uyda yoki sinfdan tashqarida o`rganilishi kerak bo`lgan ma`ruzani talaba videoyozuv yoki ppt prezentasiyani xohlagancha tomosha qilishi, o`rtoqlari bilan muhokamada o`rganishi va tushunchaga ega bo`lishi mumkin. Talaba o`z bilim olish jarayonini o`z qo`liga oladi, ya`ni bir o`qtuvchidan emas balki turli manbalardan axborotni oladi va bilimini shakllantiradi.
Chet tilida so`zlashuv nutqni rivojlantirish uchun vaqt samarali sarflanadi. Sinfxonada o`qituvchi ko`proq talabaga vaqt ajrata oladi. O`qituvchi ingliz tilida instructor muloqotchi, talaba va auditoriya esa asosiy muloqotni olib boruvchi hisoblanadi. Sinfxonada talaba passiv bilim oluvchi emas balki aktiv qatnashuvchi vazifasida bo`ladi. Sinfdan tashqarida o`rganilgan mazmun doirasida bahs munozaralar va talabaning tanqidiy savollari tabiiy holda shakllanadi.
Ingliz tili o`rganiladigan auditoriyalarda odatda har xil til bilish darajalari va til ko`niklmalariga ega talabalar bo`lganligi sababli o`qituvchi uchun bir xil mazmunni talqin qilish o`ziga xos qiyinchiliklarga olib kelar edi, ya`ni til bilish darajasi yuqori bo`lgan talabalarning sinfxonada zerikishi, yoki til bilish darajasi past talabalarning mavzuni tushunmasligi kabi muammolarni hech qaysi til o`qituvchisi inkor eta olmaydi. Aylanma yondashuvda esa har bir talabaga individual yondashiladi va sifxonalarga oldindan mazmunni o`rganib tayyor bo`lib kelgan talabalarda tabiiy holda o`z bilimiga bo`lgan ishonch paydo bo`lib, sinfxonada tabiiy kommunikatsiya shakllanadi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
